ELEKTRA

ÖNSÖZ

Elektra tragedyasına konu olan efsaneyi evvela Aikshylos, Agamemnon, Khoephoroi ve Eumenides adlı üçlemesinde, sonra da Euripides Elektra adlı tragedyasında kullanmıştır. Bu iki Elektra'dan  hangisinin önce yazıldığı kesin olarak bilinmiyor. Fakat bugün genellikle Sophokles'in Elektra'sının 420 senesinde, Euripides'in piyesininse 413'te temsil edildiği kabul edilmelidir.

   Homeros'ta lirik şiir ve tragedya büyük bir rol oynayan Pelops oğullarının efsanesini kısaca anlatalım.

   Tantalos'un oğlu Pelops'un iki oğlu varmış: Atreus ile Thyestes. Her ikisi de Argos'ta hüküm sürüyormuş, fakat aralarında çıkan bir kavga yüzünden Thyestes kaçmak zorunda kalmış. Ama kardeşinden bir gün intikam almak amacıyla Atreus'un oğlu Pleisthenes'i beraberinde götürmüş. Pleisthenes büyüyünce onu Argos'a Atreus' öldürmeye göndermiş. Atreus suikastın farkına varmış fakat idam ettiğinin kendi oğlu olduğunu anlayınca Thyestes'in iki oğlunu kesmiş ve Mykenai kalesinde güya kardeşi ile barışmak için verdiği bir ziyafette onları Thyestes'e yedirmiş. Bu iğrenç cinayete öfkelenen tanrılar Pelops soyuna lanet etmişler. Thyestes'in Aigisthos isminde bir oğlu daha varmış. Atreus soyundan öç almak ona düşmüş. Atreus'un iki oğlu olmuş: Agamemnon ile Menelaos. Mykenai ve Argos'ta hüküm süren Agamemnon Klytaimnestra ile Sparta kralı Menelauos ise güzelliği ile meşhur Helena ile evlenmişler. Paris Helena'yı Troia'ya kaçırınca Akhalıların ordusu Agamemnon'un kumandası altında toplanmış.

   Fakat rüzgarların esmeyişi gemilerin Aulis'ten hareket etmelerine engel olmuş. Agamemnon'un kızını öldürmüş olmasını affedemeyen Klytaimnestra  kocasından öç almak için Aigisthos ile planlar kurmuş. On sene sonra Agamemnon Troia'dan  dönünce, Klytaimnestra aşığı Aigisthos'un yardımıyla onu öldürmüş. Agamemnon'un büyük kızı Elektra o esnada erkek kardeşi küçük Orestes'in hayatını kurtarmak için onu saraydaki adamların birine emanet edip, babasının müttefiki olan Krisa kralı Strophios'un oğlu Pylades ile bir arada büyümüş. Agamemnon öldükten sonra Aigisthos ve Klytaimnestra Mykenai'de  kral ve kraliçe olmuş ve babasının öcünü almak isteyen Elektra'ya eziyet etmişler. Orestes Yetişkin bir erkek olunca Delphoi kehanetine başvurup Tanrı'dan babasının katillerini öldürmek için emir almış Mykenai'ye gelip annesiini ve Aigithos'u öldürmüş. Fakat adam öldürenlerin peşine takılan intikam perileri Erinysler takibe koyulmuş. Orestes çıldırmış. Tanrı Apollon ona acımış ve onu Hermes'in idaresinde Atina'ya göndermiş. Atina'nın tanrıçası Athena tanrılar huzurunda beraatini Erinyslerden kurtulmasını sağlamış.

   Aiskhylos'un üçlemesi Agamemnon'un dönüşünden Orestesin beraatine kadar bütün Orestes efsanesini anlatır. Üçlemeye hakim fikirler: Tanrıların amansız laneti ve insanların dindarlıkla ve ahlaka uygun davranarak kadere etki edebilmeleridir. Sophokles ise bütün ağırlığı Elektra'nın şahsına verir. Pelops oğullarının lanet faciasından bir şahıs alır ve bütün olayı onun etrafında örer. Sophokles ilgimizi insan ve kader arasındaki mücadeleye ve Atreus oğullarının dehşet verici cinayetlerine çekmez, onun için önemli olan olay değil, şahsın, Elektra'nın ruhunda olup bitenleri, ıstırabıyla, sevgi ve görev hisleriyle, nefret ve kiniyle, ümit ve sevinçleriyle bir insanı, bir karakteri tasvir etmektir. Piyeste rol oynayan diğer insanlar o şahsın ruh halini, karakterini ve görüşlerini göstermek için birer araçtır. Asıl tragedya Elektra'nın ruhunda cereyan eder. Khrysothemis'in karakteri, Elektra'ya tam tezat teşkil etmesiyle Elektra'nın cesaretini, mertliğini, görevine sarsılmaz bağlılığını, bir ideal uğruna rahatını, hatta hayatını feda edebildiğini, Klytaimnestra onun temiz ve dürüst ahlakını, Orestes sevgi ve şefkatinin derecesini ortaya koyar. Elektra'nın karakterini gösteren sahneler, yani dialoglar klasik mükemmeliyete varan birer şaheserdir. Bu kısımlarda beşinci asrın Atina'sına has ince muhakemeyi, olgun mantığı , insan zekasının her yeteneğinden ölçüyle yararlanmayı sezebiliriz. Lirik kısımlarla dialoglar arasında ölçü ile ahenk vardır. Elektra, Antigone ile beraber Sophokles'in en güzel tragedyası ve dünya ölçüsünde klasik bir şaheser sayılır.

KARAKTER ANALİZİ

MÜREBBİ: Orestes'in önce kaçmasına sonra da geri dönmesine yardım eden adam. Karakter açısından kararlı, sadık ve mantıklı bir adam olan mürebbi çok büyük bir rolde olmasa da sadakat duygusunu hissettiriyor.

KORO: Elektra ve başkaları arasında yankılama ve vurgulama amacında orada bulunan koro aynı zamanda Elektra için güvenilir sayılan insanlardan oluşmaktadır.

KHRYSOTHEMIS: Elektra'nın kız kardeşi. Kişilik olarak Elektra'nın tersine sakin, ağır başlı, acıları kabullenmeye ve güce karşı boyun eğmeye razı bir kız. Direnemeyeceğini düşündüğü güçlere karşı koyamayacağına kendisini ikna etmiş ve her fırsatta Elektra'yı da ikna etmeye çalışıyor.

KLYTAIMNESTRA: Elektra'nın annesi, merhum Agamemnon'un eski karısı ve katili, Mykenai'nin kraliçesi. Hırslı ve kendi bildiğini okuyan, intikamı veya başka amaçları için her şeyi yapabilecek ve kendini haklı çıkarmaya çalışan bir kadın.

AIGISTHOS: Elektra'nın üvey babası, merhum Agamemnon'un katili, Klytaimnestra'nın eski metresi ve karısı ayrıca Mykenai'nin kralı. Kendi menfaatine düşkün, çıkarcı ve kurnaz biri olmasına rağmen bazı durumlarda kör biri.

ELEKTRA: Kitabın ana karakteri, Agamemnon'un ve Klytaimnestra'nın kızı, Orestes'in kardeşi. Elektra adil, onurlu, dürüst, inançlarına ve sevdiği insanlara sağdık, dik kafalı, ideallerine bağlı ve cesur bir kız.